Bacteriën in water: ontdek de meest voorkomende ziektekiemen

Het drinkwater in veel Europese regio's wordt gekenmerkt door de hoge kwaliteit en wordt regelmatig getest. Toch kunnen er nog steeds bacteriën, virussen en ziektekiemen in worden gevonden. In de meeste gevallen heeft dat niets te maken met de kwaliteit van het water dat door de waterbedrijven het leidingsysteem wordt ingevoerd, maar met vervuilde leidingen. Er zijn vele soorten bacteriën en ziektekiemen die in water kunnen worden gevonden, maar gelukkig zijn er net zoveel methodes om te voorkomen dat ze zich vermenigvuldigen.

Het Nederlandse drinkwaterbesluit bepaalt dat er maximaal 100 KVE (kolonievormende eenheden) per liter water mogen zijn, ongeacht het type bacterie.

Metingen onder deze grenswaarde vormen geen gezondheidsrisico voor de mens. Wordt de grenswaarde overschreden? Dan vormen microben en bacteriën in water een probleem. Waterhygiëne is daarom van groot belang in zowel privéhuishoudens als openbare ruimtes. Speciale maatregelen zijn vooral nodig in gezondheidsinstellingen zoals ziekenhuizen. De reden daarvoor is dat mensen met een verzwakt immuunsysteem een hoger risico lopen om ziek te worden van besmet water.

Waterbacteriën : water hoeft niet vrij te zijn van ziektekiemen

Hoewel er geen universele grenswaarde bestaat over het maximaal aantal KVE (kolonievormende eenheden) per milliliter water,  bepalen sommige landen, zoals Duitsland in hun infectiebeschermingswet (IfSG) en in hun drinkwaterverordening (TrinkwV) dat drinkwater 'geen ziekteverwekkers mag bevatten in hoeveelheden die de menselijke gezondheid in gevaar kunnen brengen'. Dat betekent dat ons kraanwater niet volledig vrij van ziektekiemen hoeft te zijn.

De grenswaarde volgens de drinkwaterverordening is 100 KVE per milliliter water. Dat komt overeen met niet meer dan 100.000 bacteriën per liter drinkwater.

Worden er waarden gemeten onder deze grenswaarde? Dan vormen de kiemen geen gezondheidsrisico voor gezonde mensen. Wordt de grenswaarde overschreden? Dan betekent het dat de ziektekiemen en bacteriën een probleem kunnen vormen.

Op dat moment dienen er maatregelen te worden genomen en dan vooral in gezondheidsinstanties zoals ziekenhuizen,  omdat mensen met een verzwakt immuunsysteem een hoger risico hebben om ziek te worden van besmet water. Er bestaan daarom strenge regels om te voorkomen dat er infecties optreden in ziekenhuizen.

Bevordert biofilm de groei van bacteriën en microben in water?

Biofilm bevordert de verspreiding van ziektekiemen en bacteriën, omdat het de ideale omstandigheden biedt voor ziekteverwekkers om zich te vermenigvuldigen. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen pathogene microben die kunnen overleven in water en bacteriën die in water leven en zich daar vermenigvuldigen als enkelvoudige cellen of in biofilms.

Experts dienen daarom de biofilms regelmatig te verwijderen uit Pijpleidingen en buizen.

Microben en bacteriën in water: een overzicht

Veel bacteriën en virussen kunnen, minstens voor een bepaalde tijd, overleven in water. Het drinken van besmet water kan bacteriële infecties veroorzaken bij mensen. Sommige ziektekiemen kunnen ook door de huid, door wonden of door lichaamsopeningen binnendringen.

Legionella in het drinkwater

De legionellabacterie is waarschijnlijk de bekendste bacterie die in water leeft. Deze bacterie staat bekend als een ziekteverwekkers voor mensen (en is dus potentieel gevaarlijk). Er zijn meer dan 48 legionellasoorten vastgesteld. De meest gevaarlijke legionellasoort voor mensen is de legionella pneumophila. Deze ziektekiem is verantwoordelijk voor ongeveer 90% van de infecties en dan vooral voor de veteranenziekte.

Legionellabacteriën vermenigvuldigen zich op intracellulaire wijze in amoeben en andere protozoën die biofilms vormen in waterleidingen. Dit proces hangt sterk af van de watertemperatuur. De ideale temperatuur voor bacteriën om te gedijen ligt tussen de 25 en 55 °C. Dat betekent dat oudere, zelden gebruikte warmwaterleidingen een hoger besmettingsrisico hebben.

Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen de twee fasen in de levenscyclus van legionellabacteriën:

• In de reproductiefase zijn de bacteriën onbeweeglijk en hebben ze een lage toxiciteit.
• In de tweede fase zijn de bacteriën dikker en korter. En ze hebben daarnaast flagella ontwikkeld. In deze fase zijn ze bijzonder ziekteverwekkend en daarom gevaarlijk voor mensen. Infectie vindt plaats door de inademing van waternevels die legionellabacteriën bevatten en de daaropvolgende vermenigvuldiging van de bacteriën in de longen.

Pseudomonas in kraanwater

Pseudomonas, zoals de pseudomonas aeruginosa, zijn waterbacteriën die kunnen worden gevonden in vochtige omgevingen. In de natuur vinden we ze vooral in bodems en rivierbeddingen. Ze kunnen ook in tuinslangen en waterleidingen leven.

De staafvormige, aerobe bacteriën van het geslacht pseudomonas aeruginosa zijn verantwoordelijk voor vele menselijke bacteriële infecties en worden tegenwoordig beschouwd als de meest voorkomende Ziekenhuisbacterie. Ze kunnen gevaarlijk zijn voor mensen, omdat ze veel verschillende ziektes veroorzaken, zoals longontsteking, urineweginfecties, acute inflammatoire darmaandoeningen, meningitis en middenoorinfecties. Ze zijn daarnaast ook resistent tegen veel gebruikte antibioticasoorten.

Stilstaand water biedt de ideale leefomstandigheden voor pseudomonas. Biofilms kunnen zich daar gemakkelijk vormen en bieden een goede bron aan voedingsstoffen en bescherming van micro-organismes. Ze bevorderen daarnaast de reproductie van de bacteriën.

Coliforme bacteriën in water

Coliforme bacteriën zoals E. coli (Escherichia coli) kunnen soms ook in het drinkwater worden gevonden. De ziektekiem kan, in tegenstelling tot waterbacteriën zoals legionella en pseudomonas, slechts een paar dagen in water overleven.

Indien E. coli in het water wordt vastgesteld, duidt dit op een acute of op zijn minst recente besmetting door fecaliën. Het drinken van grote hoeveelheden water dat besmet is met coliforme bateriën kan diarree veroorzaken.

De grenswaarde voor E. coli in drinkwater ligt op 0.

Enterokokken in kraanwater

Enterokokken zijn een melkzuurbacterie die voorkomen in de darmen van mensen en dieren en die helpen bij de vertering. Ze worden soms aan voedingsmiddelen toegevoegd, zoals aan kaas of worst, vanwege hun fermenterende eigenschappen. In tegenstelling tot coliforme bacteriën kunnen enterokokken, die tot de groep fecale streptokokken behoren, tot enkele weken buiten het darmkanaal overleven. Bij een vastgestelde contaminatie, is het daarom lastig te bepalen wanneer deze heeft plaatsgevonden. Er zijn momenteel ongeveer 25 enterokokkensoorten bekend. De meest voorkomende oorzaak van infectie zijn de Enterococcus faecalis en de Enterococcus faecium. Typische ziekten die in verband worden gebracht met enterokokken zijn bacteriële infecties als urineweginfecties, hartonstekingen (endocarditis), wondinfecties of buikabcessen.

💡 Er zijn ook andere ziektekiemen die overleven in water. Denk daarbij aan salmonella, enterobacter en cholera, maar ook aan virussen zoals het norovirus en rotavirus die maag- en darmziekten kunnen veroorzaken bij mensen. Al deze ziektekiemen kunnen het lichaam binnentreden via kraanwater. U kunt ook besmet raken met hepatitis A en E door kraanwater te drinken.

Bacteriën in water: wat nu? Hier volgen onze tips

• Laat het water stromen. Bacteriën gedijen in stilstaand water. Het is dus belangrijk om ervoor te zorgen dat het water niet te lang stilstaat in waterleidingen.
• Reinig of vervang de straalregelaar regelmatig. Het zeefje op de kraan wordt een straalregelaar genoemd en is een oppervlak waarop bacteriën zich kunnen vormen.
• Test het water. Bacteriën kunnen lange tijd onopgemerkt blijven. Indien u de kwaliteit van uw drinkwater op een snelle en betrouwbare manier wilt controleren, is het de beste oplossing om het water te laten testen.
• Gebruik een filter. Steriele waterfilters kunnen rechtstreeks op de kraan of douchekop worden aangesloten en bieden een onmiddellijke en veilige bescherming tegen waterbacteriën.