Microplastics in drinkwater: hoe waterfilters een oplossing bieden

Micro- en nanoplastics in drinkwater vormen een groeiende uitdaging – vooral voor beheerders van drinkwatersystemen die verantwoordelijk zijn voor een consistent hoge waterkwaliteit.

Daarom hebben we in het volgende artikel de werkelijke risico's van microplastics nader bekeken, de manieren waarop ze in drinkwater terechtkomen – en hoe moderne filtratiesystemen, met name holle membraanvezel filters met gedefinieerde poriegroottes, kunnen helpen deze risico's te verminderen.

Wat zijn microplastics – en hoe komen ze in drinkwater terecht?

Microplastics zijn plasticdeeltjes die variëren van 1 micrometer (µm) tot 5 millimeter (mm) in grootte.

Deze deeltjes ontstaan bijvoorbeeld door de afbraak van plastic afval, slijtage van kleding en banden, of industriële processen.

Nederlands onderzoek – waaronder een studie van KWR en Het Waterlaboratorium – toont aan dat microplastics kunnen doordringen in bodems en grondwater, en zo in drinkwaterbronnen terechtkomen.

Hoe komen microplastics het menselijk lichaam binnen?

Microplasticdeeltjes kunnen het menselijk lichaam binnendringen via inademing, drinkwater of voedsel.

Ze zijn aangetroffen in verschillende bronnen van drinkwater, waaronder kraanwater en flessenwater. Studies suggereren dat mensen die voornamelijk flessenwater drinken mogelijk aanzienlijk meer microplastics binnenkrijgen dan degenen die kraanwater consumeren.

Gezondheidsrisico's: een onzichtbare bedreiging?

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zijn gezondheidsrisico's door microplastics momenteel onwaarschijnlijk. Er ontbreekt echter robuuste toxicologische data, met name voor kleinere deeltjes zoals nanoplastics. Nederlandse onderzoeksprogramma's, zoals het door ZonMw gefinancierde MOMENTUM-consortium, benadrukken eveneens het gebrek aan kennis over de langetermijneffecten van micro- en nanoplastics op de menselijke gezondheid.

Microplastics als dragers van verontreinigende stoffen

Microplastics kunnen niet alleen risico's vormen vanwege hun fysieke aanwezigheid, maar ook door hun vermogen om milieuschadelijke stoffen te adsorberen en te transporteren. Microplasticdeeltjes met een groot oppervlak en hydrofiele eigenschappen kunnen, volgens een Duitse studie, verschillende milieutoxines op hun oppervlak accumuleren – zoals polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK's), polychloorbifenylen (PCB's), dichloordifenyltrichloorethaan (DDT) en vlamvertragers. Deze verontreinigende stoffen kunnen zich aan microplastics in het milieu hechten en zo de voedselketen binnendringen.

Dit betekent dat microplastics niet alleen op zichzelf potentieel schadelijk kunnen zijn, maar ook kunnen dienen als dragers voor andere schadelijke stoffen.

Waarom nu handelen – zelfs zonder bewezen gezondheidsrisico's?

Hoewel er nog geen direct bewijs is voor gezondheidsschade, pleiten verschillende argumenten voor de vroege inzet van beschermende filtratiemaatregelen.

Vooral voor beheerders van drinkwatersystemen geldt: Verantwoordelijke voorzorg is beter dan afwachten.

Voorzorgsprincipe: verantwoordelijkheid nemen vóór het te laat is

Het Europese voorzorgsprincipe moedigt preventieve actie aan wanneer mogelijk gevaar niet kan worden uitgesloten – zelfs als er nog geen volledige wetenschappelijke zekerheid is.

Aangezien micro- en nanoplastics al zijn aangetroffen in menselijk feces, bloed en placenta, en er aanwijzingen zijn voor mogelijke cellulaire effecten, is het gebruik van gecertificeerde point-of-use-filters een eenvoudige en doeltreffende maatregel ter risicobeperking.

Onderzoeksleemtes – en toenemende bezorgdheid

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) erkent dat er nog steeds een gebrek is aan robuuste toxicologische langetermijngegevens, met name met betrekking tot nanoplastics.

Tegelijkertijd neemt het aantal aanwijzingen toe voor mogelijke negatieve effecten op het immuunsysteem, de darmgezondheid en de cellulaire stofwisseling. Hoewel de WHO momenteel geen acuut gezondheidsrisico constateert, adviseert zij wel om het gehalte aan microplastics in drinkwater uit voorzorg zo laag mogelijk te houden.

Bescherming van kwetsbare groepen en hygiënegevoelige omgevingen

In risicovolle omgevingen zoals ziekenhuizen, dialysecentra, verzorgingshuizen of kinderdagverblijven moeten vermijdbare risico's zoveel mogelijk worden uitgesloten.

Gedecentraliseerde filters met gevalideerde retentiecapaciteit (bijvoorbeeld ≥ 7 log-niveaus bij 0,2 µm) voorkomen effectief dat microplastics in contact komen met kwetsbare personen.

Reputatie beschermen en vertrouwen opbouwen

Het onderwerp microplastics maakt al geruime tijd deel uit van het publieke debat. Exploitanten die vroegtijdig investeren in transparante, verifieerbare filtratieoplossingen versterken niet alleen het vertrouwen van gebruikers, maar profileren zich ook als verantwoordelijke instellingen.

Milieudruk neemt toe – filters geven een krachtig signaal

Met de toenemende consumptie van plastic neemt ook de vervuiling van de waterkringloop toe. Gemeentelijke zuiveringsinstallaties zijn niet toereikend voor de verwijdering van microplastics.

Filtratie met holle membraanvezel technologie – bewezen effectief in klinische toepassingen – biedt een robuuste aanvulling om de waterkwaliteit in gevoelige omgevingen te waarborgen.

Kunnen waterfilters microplastics verwijderen?

In hoeverre microplastics worden verwijderd, hangt sterk af van de gebruikte filtratietechnologie.

Mechanische membraanfilters kunnen deeltjes die groter zijn dan de poriëngrootte effectief tegenhouden – hoogwaardige filters kunnen een reductie van meerdere log-niveaus bereiken.

Actieve koolfilters zijn primair ontworpen om chemische stoffen en geurcomponenten te binden – hun capaciteit om vaste deeltjes zoals microplastics vast te houden is beperkt, vooral bij zeer kleine deeltjes.

Filters met een gedefinieerde poriëngrootte, zoals holle membraan- vezel filters van 0,2 µm, zijn bijzonder effectief omdat zij een betrouwbare barrière vormen tegen deeltjes van die grootte en groter.

Goed gekozen watersystemen kunnen dus een belangrijke bijdrage leveren aan de vermindering van microplastics in drinkwater – vooral wanneer zij zijn afgestemd op de specifieke toepassing.

En wat met nanoplastics?

Nanoplastics zijn nog kleiner dan microplastics – ze worden doorgaans gedefinieerd als kleiner dan 1 µm, vaak in het bereik van 1 tot 100 nanometer.

Dit vormt een uitdaging voor traditionele mechanische filters, aangezien deze deeltjes door standaard membranen kunnen dringen. De wetenschap werkt echter actief aan oplossingen om dit probleem aan te pakken.

Onderzoek – zoals deze studie uit 2021 en deze uit 2024 – uitgevoerd onder laboratoriumomstandigheden toont aan dat verwijdering mogelijk is via gerichte processen zoals:

• Agglomeratie (het binden van deeltjes met behulp van additieven zoals magnetische stoffen)
• Adsorptie door filtermaterialen met een groot oppervlak (bijv. geladen actieve kool)
• Functionele membranen die interacties met nanoplastics benutten 

Processen zoals omgekeerde osmose verwijderen ook een groot deel van de nanoplastics uit water, maar dit gaat ten koste van de drinkwaterkwaliteit, omdat ook essentiële mineralen en zouten worden verwijderd. Bovendien is het een relatief kostbaar proces met een hoog waterverbruik.

Waarom is het onderwerp microplastics bijzonder relevant voor beheerders?

Waterfilters met holle membraanvezel beschermen niet alleen tegen kiemen, bacteriën, Legionella en Pseudomonas – ze helpen ook bij het verminderen van opkomende risico’s zoals microplastics.

Hun toepassing is in overeenstemming met de hygiënevoorschriften, vooral in gevoelige sectoren zoals de gezondheidszorg, laboratoria, dialysecentra of de farmaceutische industrie.

Conclusie: microplastics effectief uit drinkwater verwijderen

Hoewel gemeentelijke systemen niet altijd toereikend zijn, kunnen holle membraanvezel filters van 0,2 µm deeltjes ≥ 0,2 µm tegenhouden – waaronder het merendeel van de microplastics.

Dergelijke filters leveren een waardevolle bijdrage aan de veiligheid van drinkwater – vooral in omgevingen waar hygiëne geen optie is, maar een vereiste.