Publicaties
Water als bron van kiemen: Hygiëne in poliklinische geneeskundige zorg
Net als in ziekenhuizen spelen hygiënemaatregelen ook bij de poliklinische zorg een beslissende rol bij de beheersing van ziekteverwekkers. Algemene hygiënenormen en waterhygiëne zijn onmisbare onderdelen van praktijkmanagement om de veiligheid van patiënten en het praktijkteam te waarborgen. Praktijkeigenaren staan voor uitdagingen als het gaat om nieuwe wetenschappelijke bevindingen en de daaruit voortvloeiende technische vooruitgang te implementeren in de praktijk. Alle medische voorzieningen moeten voldoen aan wettelijke vereisten zoals bijv. de drinkwaterverordening en RKI-richtlijnen. Als blijkt dat de behandelaar de bestaande hygiënevoorschriften heeft overtreden, kan hij civielrechtelijk aansprakelijk worden gesteld.
De hygiënevereisten zijn ook strikter geworden naarmate er meer en meer invasieve diagnostische procedures, behandelingen en ingrepen worden uitgevoerd op poliklinische basis. Naast oudere multimorbide patiënten worden steeds meer patiënten met immunodeficiëntie poliklinisch behandeld. Dit betekent dat hygiëne en vooral waterhygiëne een steeds belangrijkere rol spelen.
Bij poliklinische gezondheidsinstellingen zijn op het gebied van waterhygiëne verschillende onderwerpen belangrijk: Drinkwater, dialysewater en waterbehandeling tot aan water in medisch-technische apparatuur en badwater. Ook moet het water dat wordt gebruikt voor de laatste spoeling van flexibele endoscopen vrij zijn van pathogene micro-organismen, zodat de eerder gereinigde en gedesinfecteerde kanalen van de endoscoop niet opnieuw worden verontreinigd. Volgens de KRINKO-aanbeveling kan er microbiologisch perfect water voor de laatste spoeling worden bereid door het gebruik van steriele waterfilters.1
Controle van de bacteriële belasting in verbruikswater
Al bij het opzetten van een praktijk moeten bepaalde structurele vereisten in acht worden genomen. Daartoe behoren bijv. ook de speciale eisen voor wastafels met betrekking tot kranen, waterstraal en sifon. Er moet worden opgelet dat de waterstraal niet rechtstreeks op de sifon (de afvoer) is gericht. Zo wordt voorkomen dat druppeltjes die ziekteverwekkers bevatten (bijv. Pseudomonas aeruginosa) via de sifon de omgeving opnieuw verontreinigen. Praktijkverantwoordelijken zijn verplicht regelmatig de kwaliteit van hun verbruikswater te controleren. Als gevolg van doodlopende stukken waterleiding en langere onderbrekingen in het gebruik van units kan er door stilstaand water bacterievorming ontstaan. Bij het overnemen van een praktijk of bij vestiging op een nieuwe locatie, moeten de praktijkeigenaren het leidingsysteem nauwkeurig controleren en, indien nodig, structurele wijzigingen en moderniseringen uitvoeren.
Als de beoordeling van de gezondheidsautoriteit, die regelmatig plaatsvindt, bepaalt dat de grenswaarden voor bepaalde pathogenen worden overschreden en patiënten en team van de praktijk daardoor in gevaar worden gebracht, is dit meestal aan voorwaarden gebonden. Hiertoe behoort bijvoorbeeld de eis om biofilms in de waterleidingen binnen een bepaalde periode te verwijderen. Daarnaast moeten preventieve maatregelen worden doorgevoerd, zoals het gebruik van handmatige waterfilters of de installatie van chemische desinfectiesystemen voor duurzame waterbehandeling.
Bijzondere omstandigheden in tandartspraktijken
Op poliklinisch gebied speelt het onderwerp waterhygiëne in het bijzonder een grote rol in tandartspraktijken. Zowel de patiënt als het aanwezige personeel staan voortdurend in contact met kraanwater - door inademing van het verstoven water en door direct contact met de wond in de mond van de patiënt en de pathogenen die daarin aanwezig zijn. Bovendien komt de patiënt tijdens het gebruik van het spuugbakje in aanraking met grote hoeveelheden water uit het spoelwatertuitje. Verontreinigd water uit het spoelwatertuitje van het spuugbakje kan de wondgenezing vertragen en ontstekingen veroorzaken. Een goed functionerende waterhygiëne is daarom bij deze sanitaire installatie uiterst belangrijk.
Vooral relevant voor de tandartspraktijk is paragraaf 3 van de drinkwaterverordening, waarin staat dat in tandheelkundige units alleen water mag worden aangevoerd dat voldoet aan de wettelijke eisen. Bovendien moet het terugstromen van vervuild water worden voorkomen om biofilmvorming tegen te gaan. De RKI-richtlijn beveelt in dit verband verschillende maatregelen aan. Naast de naleving van de instructies van de fabrikant en het elke ochtend doorspoelen van de tandheelkundige units gedurende twee minuten, wordt met name als belangrijk aangeduid de installatie van desinfectiesystemen voor watervoerende systemen met een bewezen effectiviteit, die de bestaande biofilmvorming permanent elimineren.
Samenvattend kan worden gesteld dat ook waterhygiëne een steeds belangrijkere rol speelt in de poliklinische zorg en dat praktijkeigenaren het belang ervan niet mogen onderschatten.