Legionellabacteriën - Waar komen ze voor? Hoe kan ik me beschermen?

Wat zijn legionellabacteriën - hoe gevaarlijk zijn ze?

Legionella (Legionella spp.) zijn waterbacteriën waarvan er meer dan 40 soorten bestaan. Legionella pneumophila is de meest voorkomende ziekteverwekker die de veteranenziekte (legionellose) kan veroorzaken. Deze ziekte werd vernoemd naar een ziekte-uitbraak onder Amerikaanse legioensoldaten in 1976 in Philadelphia, Verenigde Staten. De ziekte kan leiden tot een ernstige vorm van longontsteking en kan dan zelfs levensbedreigend zijn. De incubatietijd van de veteranenziekte bedraagt twee tot tien dagen. Een andere besmettelijke ziekte die door legionella wordt veroorzaakt, is de zogenaamde pontiackoorts, die vergelijkbaar is met de griep. Deze ziekte is meestal wat milder. Volgens het Bundesamt voor Leefmilieu krijgen in Duitsland jaarlijks 20.000 - 30.000 mensen een longontsteking door legionellabacteriën. Daarbij moet men rekening houden dat 15% van de mensen eraan overlijdt.

Waar komt de legionellabacterie voor?

Slechte drinkwaterkwaliteit wordt onder andere veroorzaakt door: ongebruikte leidingen (stukken leiding zonder functionele kraan); een disfunctioneel warmwatersysteem; water met ziektekiemen dat van het afvalwater terugstroomt naar de drinkwaterzone; bronnen van ziektekiemen in de watertank/drinkwaterverwarmer; een onjuiste watertemperatuur (water dat te koud is in de warmwaterleidingen; water dat te warm is in de koudwaterleidingen); stilstaand water door afsluitingen zoals tijdelijke sluitingen; bouwfasen; of wanneer er niet regelmatig water uit de drinkwatervoorraad wordt gehaald.

Legionellabacteriën zijn typische kiemen die water als hun habitat gebruiken. Ze komen vaak voor in oppervlaktewateren zoals rivieren en meren, in grondwater en ook in drinkwater. Ze vermenigvuldigen zich in het leidingsysteem idealiter bij een temperatuur van 25°C tot 45°C. Daarnaast dragen gebieden met weinig of geen waterstroming - stagnatie - bij aan de optimale leefomstandigheden. Legionella komt niet alleen voor in warm water, maar ook in koud water[1]. Bij temperaturen onder 20°C planten ze zich echter niet significant voort. Zij zijn monopolistisch en dus mobiel in een vloeibare omgeving.

De legionellabacterie kan via de stoom die tijdens het douchen ontstaat in de menselijke long terechtkomen en zo legionellose veroorzaken. In openbare gebouwen, zoals zwembaden, of in commercieel gebruikte gebouwen, zoals hotels en wooncomplexen, is het infectierisico bijzonder hoog. Er is nog geen weet van een overdracht van mens op mens.

In tegenstelling tot pseudomonas aeruginosa zijn legionellabacteriën geen biofilmvormers. De biofilm biedt echter optimale leefomstandigheden en bescherming tegen omgevingsinvloeden zoals chloor, Uv-licht en warme temperaturen. Zij hebben een verfijnde strategie voor reproductie en uitbreiding ontwikkeld: Ze vermenigvuldigen zich in gastheercellen, bijvoorbeeld in amoeben, die in feite hun natuurlijke vijanden zijn. Dit betekent dat de amoebe de legionella inkapselt en extra beschermt. Nadat de intracellulaire proliferatie voltooid is, barsten de amoeben en komen de legionellabacteriën in het leidingwater terecht. Daarom kunnen zeer verschillende concentraties in watertesten worden gevonden.

 

[1] Robert Koch-Institut, RKI-Ratgeber für Ärzte – Legionellose, Epidemiologisches Bulletin, 2013(8): p. 61-70