Stilstaand water: oorzaken, gevaren en oplossingen

Stilstaand water is water dat niet stroomt en stil staat in pijpleidingen. Het kan potentieel een probleem vormen en dient nauwkeurig in de gaten te worden gehouden, want niet elk water is hetzelfde.

Wat is stilstaand water precies? Waar treedt het op, welke risico's neemt het met zich mee en hoe vermijdt u het? Lees verder om de antwoorden op deze vragen te ontdekken.

Wat is stilstaand water?

Stilstaand water is water dat meer dan 4 uur stil heeft gestaan in het drinkwatersysteem, vanaf de huisaansluiting tot aan de kraan. De omstandigheden in dit water zijn ideaal voor waterbacteriën om biofilms te vormen.

Waterkwaliteit: een onderschatte factor

Als we alle deskundige adviezen van het Nederlandse Ministerie van Volksgezondheid en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) over de kwaliteit van drinkwater in acht zouden nemen, zouden ze allemaal neerkomen op een eenvoudige verklaring:

Kraanwater moet stromen.

In het verleden werden problemen met de waterkwaliteit vaak onderschat. Er werd vanuit gegaan dat het water dat uit de kraan kwam veilig en schoon was. Water is echter delicaat: microbiologische organismes zoals legionella en andere ziektekiemen in stilstaand water kunnen een grote invloed hebben op de kwaliteit ervan.

Stilstaand water bevordert de vorming van biofilms

De vorming van bacteriën die gevaarlijk zijn voor onze gezondheid treedt voornamelijk op in stilstaand water in de pijpleidingen van onze huizen. Micro-organismes en ziektekiemen vermenigvuldigen zich op de oppervlaktes van waterleidingen en vormen zo een biofilm, een laag slijm die ook wel bekend staat als een extracellulaire polymeerstructuur (EPS). In die laag nestelen zich verschillende micro-organismes zoals amoeben, pseudomonas aeruginosa of legionella.

Slecht geïsoleerde waterleidingen, warm water dat niet warm genoeg is of een onvoldoende doorstroming zorgen voor de ideale leefomstandigheden voor waterbacteriën om te gedijen.

Waar komt waterstagnatie het meeste voor?

Stilstaand water treedt op wanneer de leidingen in gebouwen, flats en kamers niet worden gebruikt vanwege renovatiewerkzaamheden, afwezigheid, vakantie, onregelmatig of weinig gebruik van de tappunten. Vooral faciliteiten als scholen, hotels, woongebouwen, kinderdagverblijven, ziekenhuizen, dokterspraktijken, bejaardentehuizen en sporthallen worden getroffen.

Stilstaand water wordt echter niet alleen veroorzaakt door het niet gebruiken van kranen. Te grote waterleidingen met afnemend waterverbruik, dode leidingen of een lange tijd tussen de installatie en de ingebruikname van een leidingnetwerk kan stilstaand water veroorzaken.

Welke risico's zijn er verbonden aan stilstaandwater?

Zoals we eerder vermeldden, bevordert stilstaand water de vorming van biofilms. En biofilms bieden de ideale leefomgeving voor schadelijke waterbacteriën en ziektekiemen zoals Pseudomonas aeruginosa en legionella. Wordt er na een lange periode stilstand water afgetapt? Dan kunnen deze ziekteverwekkers vrijkomen en een gezondheidsrisico vormen voor de gebruiker.

Biofilm in een doucheslang

Er bestaat ook een risico dat het hele drinkwaterleidingssysteem wordt verontreinigd. Als er waterstagnatie optreedt, zal het leidinggedeelte dat leidt naar het ongebruikte aftappunt (de aftakleiding), het eerste gedeelte zijn waar contaminatie optreedt. Er kan terugwaartse contaminatie optreden. Dat betekent dat de ziektekiemen het volledige leidingsysteem binnentreden en watertappunten verontreinigen die eerst niet werden getroffen door het stilstaande water.

Hoe voorkomt u stilstaand water?

Een wijdverbreide maatregel tegen stilstaand water en bacteriën in stilstaand water is het regelmatig, handmatig openen van alle waterpunten om de leidingen door te spoelen. Daar komen echter hoge personeelskosten bij kijken. Het vergt daarnaast veel tijd en is meestal een lastige procedure. Er bestaat daarnaast een risico dat het spoelproces niet regelmatig wordt uitgevoerd.

Technische maatregelen zoals ingebouwde ringleidingsystemen en zelf spoelende kranen zorgen voor een regelmatige waterstroom in het leidingsysteem. Deze systemen kunnen echter duur zijn om aan te schaffen en te installeren. En ze kunnen daarnaast problematisch zijn in gebouwen waar stilstaand water af en toe voorkomt.

Waterfilters en thermische desinfectie als hulpmiddel

Indien er contaminatie optreedt in de leidingen kunnen er waterfilters op kranen en douchekoppen worden geïnstalleerd voor rechtstreekse bescherming, omdat die filters schadelijke ziektekiemen uit het leidingsysteem tegenhouden.

Een andere mogelijkheid is om het volledige drinkwatersysteem te reinigen via thermische desinfectie. Zo worden gevaarlijke bacteriën en biofilms verwijderd.